Forumi Universi shqiptar
Would you like to react to this message? Create an account in a few clicks or log in to continue.
Forumi Universi shqiptar

You are not connected. Please login or register

Ishulli me i madh ne bote - Groenlanda

Shko poshtë  Mesazh [Faqja 1 e 1]

1Ishulli me i madh ne bote - Groenlanda Empty Ishulli me i madh ne bote - Groenlanda Thu May 20, 2010 10:49 am

Juna

Juna

Ishulli me i madh ne bote - Groenlanda Siteow10


Kush eshte Groenlanda?

Groenlandë (Greenlandic: Kalaallit Nunaat; vend i burrave) është ishulli më i madh në botë. Groenlandë gjeografikisht i perket kontinentit të Amerikës së Veriut, por gjeo-politikisht i perket Evropës.
Groenlanda dhe Ishujt Farone janë një pjesë e mbretërisë daneze dhe është pjesë e bashkësisë nacionale daneze.

Groenlanda kishte deri në 5 Qershor 1953 një koloni daneze. Një rishikim të kushtetutës daneze me 5 Qershor 1953 ka statusin e ishullit si një qark danez. Pas një referendum në vitin 1978 ishte Groenlanda, me nje entitet juridik i perftuar me efekt nga 1 Maj 1979. Në mënyrë të ngjashme per Groenlanden votuan në vitin 2008 në favor të autonomisë. Edhe pse esht kontrolluar Groenlanda nënkupton se nuk marrin përgjegjësi për zonat e fundit kur e kompetencave do të drejtohet nga vete groenlandesit. Ajo ka për qëllim vetëm për të bllokuar dhënien e mbi 3 miliard. kr në vit nga Danimarka të jetë faza jash
kryeqwyteti i Groenlandes është Nuuk (Godthab- Shprese e mire).

Emigrimi i fisit Inuit

Popullsi më e hershme e Groenlandes vjen nga Azia, nga ku dyndjet e parë ishin nga fisi Inuit, qe lundruan nëpër ngushticën e Beringut në Alaskë dhe në ishujt e verior kanadeze, nga e cila ata me sa duket rreth vitit 2500 para Krishtit lundruan në periudha të mira klimatike gjatë ngushtices në Tokën Inglefield ne veri-lindje te Groenlandes.

Gjuetia

Duke qe te pavarur nisen ne ishull që të kërkojnë menyra per te jetuar, ku filluan me gjueti në veri të Groenlandës. Kultura e gjuetise është e datuar ne vitet prej 2500-1900 para Krishtit. U quajt kultura Saqqaq u përpoq të merren me gjuetinë në jug dhe u pershtaten ne vendbanimet e tyre, qe mund të gjenden në numër të madh nga Disko Bay deri ne Skoresbysund.

Emigrimi i vikingeve

Emigracioni i fundit ndodhi rreth viteve 1000 pas Krishtit dhe prej kesaj racet jeton deri ne ditet tona popullsia e tanishme e Groenlandës.
Rreth vitit 985 ndodhi një emigrim nga lindja, domethënë prej races se vikingëve të udhëhequr nga Erik Kuq, (Islandeze: Þorvaldsson rauði Eiríkur ', norvegjisht: Erik Kuqe), të cilët pushtuan dhe u vendosën në Brattahlíð në pjesen jugperëndimore te Groenlandës dhe u quajte vendi – Groenlandë.

Prifti protestant Hans Egede

Në vitin 1721 prifti Hans Egede u dergue prej mbretit danez Frederik i Katert në Groenlandë për të gjetur femije nordik(verior), por gjeti vend te tyre popullin te fisit Inuit dhe filloi punën misionare në mes tyre. Ai u vendos në Nuuk dhe filloi veprimtarine si misionare dhe tregtare në emër të mbretit danez, dhe Groenlanda ishte një pjesë e Mbretërisë së Danimarkës-Norvegji.

Mbreteria Danimarkes dhe Lufta e Dyte Boterore

Mbretëria e Danimarkës dhe e Norvegjisë pas Traktati te Kiel-it në 1814, përfshinte Suedin jashtë, ishujt Faroe dhe Islandën, një pjesë e Danimarkës.u detyrua ta ndaje per t’ja dhene Suedi e Norvegjis dhe Groenlanda, Ishujt Faroe dhe Islandën ishin një pjesë e Danimarkës.
Në Luften e Dyte Boterore, Groenlanda ishte një vend qendror i rëndësishëm për organizimin e transportit ajror nga Aleatet prej SHBA per ne Angli. Mungesa e furnizimit nga Danimarka u zëvendësua nga furnizimet nga Shtetet e Bashkuara. Groenlandë gjatë luftës kishte një ekonomi mjaft mirë nga nxjerrja e kryolite dhe peshkimi kryesisht i merlucit. SHBA konsiderohet pas pushtimit gjerman, ambasadorin danez në Shtetet e Bashkuara si përfaqësues e Danimarkës dhe te Groenlandës.

Mori fund sistemi kolonial ne 1953

Epokë Kolonial përfundoi në vitin 1953 kur Groenlanda ndryshoi kushtetutën dhe u sanksionue si një "pjesë e mbretërisë daneze dhe e perfshire ne territorin danez si nje prefekture daneze. Në periudhën 1952-1963 u ndërtua rreth 3.000 shtëpi, spitale, u modernizua infrastruktura dhe tuberkulozi u zhduke gati në vitin 1963.

21 qershori - Dita kombtare

Në vitin 1979 votuan shumica e popullsis Inuits per autonomi dhe popullsia mori ne duart e veta sistemin drejtues te përgjegjësive për një gamë të gjerë fushash të politikave per Groenlanden.

Prej 1 Janar te 1985 cregjistrohet Groenlanda prej BE(Bashkimit Europian). Në vitin 2008 banoret e Groenlandes votuan për autonomi komunale, që nënkupton se groenlandet vetë të vendosin dhe do te marrin përsipër përgjegjësitë për fusha të tilla si; policinë dhe gjyqësorin. 21 Qershor i 2009 u caktua Dita Kombëtare e Groenlandë.

POLITIKA

Sistemi parlamentar

Groenlanda ka prej dates 21 qershor 2009 jo me pavaresi ne forme prefekture te Danimarkes, por nje njesi administrative te autonomis brenda juridiksionit te Danimarkes(sikurse mund te krahasohet me ish republikat e ish Jugosllavise).
Grenlandë ka qene nje prefekture e danimarkes prej 1 Majit te 1979 deri me 21 Qershor te 2009. Parlamentit i Groenlandes ka atribute ku të gjitha vendimet në lidhje me veprimtarine e brendshëm te Groenlandës merren. Parlamenti ka 31 anëtarë dhe mblidhet dy deri katër herë në vit në kryeqytetin Nuuk. Parlamenti zgjidhet për një periudhë katër vjeçare.

Bashkepunimi midis dy parlamenteve

Territoret të tilla si Groenlanda dhe Danimarka janë të përbashkët mund të përcaktohet në bashkëpunim ndërmjet dy parlamenteve si ajo e parlamentit te Groenlandës dhe ajo e parlamentit danez per shume ceshtje. Këto çështje përfshijnë: politika e jashtme e te mbrojtjes, mbi policine dhe gjykatat si dhe gjithë zonat e minierave. Monedha ështe i perbashket.
Që nga viti 1953 per Groenlandën ishte vendosur në Kushtetutëqe te perfaqsohej me te drejten eskluzive prej dy anëtarë në parlamentin danez si ; prej Lars-Emil Johansen, nga Siumut dhe Juliane Henningsen nga Inuit Ataqatigiit (MP) qe përfaqësuan zgjedhjet parlamentare më 13.11 te 2007. Juliane Henningsen dhe Lars Emil Johansen perbenin së bashku me Høgni Hoydal nga Tjóðveldi nga ishulli Feron si perfaqsues partish te Fereoni si Grupi i Atlantikut të Veriut në parlamentit danez.

Nga koloni ne pavaresi

Me zbatimin e Ligjit për Groenlandën janë transferuar juridiksioni dhe si rrjedhim përgjegjësi nga autoritetet daneze politik ene autoritetet politike te Groenlandes, i cili mori si përgjegjësitë ekonomike dhe e administrativet për një varg detyrash nga qeveria daneze. Nga kjo datë ishte pra Groenlanda, e cila kishte dy pushtete si ate legjislative dhe ate ekzekutive.
Ndërsa jane emrat natyrore daneze me kuptimin danez kudo në Groenlandë dhe do te vendoset nje politik ene te ardhmen per ta reduktuar meqe eshte zonë e gjerë e pabanuar prej danezeve tokë qe fitoi pavarsine, e cila vazhdon te marr kryesisht ndihma financiare nga Danimarka.

Pavarsia

Në një referendum për autonomi në Groenlandë në 25 Nëntor 2008 votuan 75,54% për vetë-qeverisje. Më 21 Qershor 2009 prezantuar këtë zyrtarisht.
[redakto] Ekonomia dhe biznesi
Shtratin Sermitsiaq në Nuuk

Ekonomia

Rreth gjysma e shpenzimeve publike në Groenlandë financohen nga pakoja e grantit prej Danimarkes, e cila në vitin 2007 arritën në rreth 3.2 miliardë. Kr te ardhurat shtesë nga shitja e licencave të peshkimit dhe kompensim vjetor nga BE, i cili përfaqëson 280 milionë euro vjetor. Shpenzimeve vjetore per sistemin e ri te Pavarsis kushtojne rreth 6 miliardë krona apo afersisht 1 miliard dollare amerikan.

Ekonomia ne Groenland është e drejtuar kryesisht ne industrinë e peshkimit, si sektori dominant me rreth 90% të eksporteve të saj. Në pak vite solli te ardhura me gurore dhe turizmin, mund të realizoje fitimet me peshkimin që varen nga çmimet nga tregu te peshkut dhe mundësive të peshkimit. Me rreze të gjatë shperndarje e ndan tregun e brendshëm në njësi shumë të vogla që kanë kosto të larta operative. Shumica e fabrikave të peshkut jane në pronësi nga Mbreteria e Groenlandës.

Një gjë të veçantë për Groenlandën është se e drejta e pronësisë së tokës nuk është ligjeruar.

Tregtia dhe industria prodhuese është e mbizotëruar nga vetë administrata e Groelandes në pronësi të kompanive të tilla si Royal Groenlanda, KNI (me shumicë dhe pakicë), Tele Groenland, Linja ajrore Royal Arktik , Aktik Umiaq Line Others

Ajsbergut të mëdha në rrugën e saj përmes fiord Akulli Ilulissat

Transporti

Mënyra e vetme qe kryen vetë transportin në Grenlandë është kryesisht ne rruge detare dhe ajrore. Rrugët ekzistojnë vetëm brenda në qytetet dhe rrugët që lidhin qytetet nuk ka. Në qytete ka rrugë per aq makina qe eshte në përpjesëtim me popullsinë e saj. Nuk ka teleferik dhe linja hekurudhore, nuk ka pajisje makinerie per te pastrue boren.

Qen me slitë është një opsion kur nuk ka borë, dhe përdoren në mënyrë aktive nga gjuetarët tradicional dhe jo-gjahtarëve. Tregtar mund të jetë dhënë më të vështirë për shkak të ajsbergeve akullnaje dhe detit te ngrire prej ngircave gjatë muajve të dimrit. Udhëtimit ajrore jane periodik, ne varesi me motin.

Transporti ajror

Ka dy aeroportet ndërkombëtare në Groenlandë, duke arritur këtu normalisht, dhe pastaj duhet të vazhdojë me një avion të vogël ose helikopter. Aeroporti quhet Narssarsuaq dhe është vendosur në një fushë të madhe te rrafshet(te sheshte) nej uge te Groenlandes. E dytë aerodrom quhet Sonder Strømfjord që shtrihet në veri të Nuuk brenda një peisazh të zhveshur nga gjelberimi. Në të dy aeroporteve banojne shumë pak njerëz, qe punojnë për të shërbyer publikut ne udhëtime. Ajo ka fituar në vitet e fundit avionët e zakonshëm të vogla, qe mund të levizi në të gjitha qytetet ku ajo përdoret për të referuar në udhëtime të shtrenjta helikopter.Udhtimet ajrore është subvencionuar nga qeveria.

Anijet detare

Në çdo qytet ekziston një port i madh që mund të ankorohen anije të mëdha. Anijeve bregdetare që transportonte mallra dhe ka kabina për pasagjerë në bord.

Gjeologjia

Aty ka qenë minierat e qymyrit në Groenlandë, qe jane shfrytezue në një masë më të vogël në të dy shekujt XVII dhe XVIII dhe ne vitet 1900.
Pavarësisht pavarsise qe fitoi Groenlanda e ka te perbashket menaxhimin dhe aktivitetet minerare, apo landet e para, gja qe është ende një shqetësim per popullin e Groenlandës.

Gjatë negociatave mbi pavarsine u shqyrtuaedhe çështja e të drejtave të nëntokësore te Groenlandes - dhe te lëndëve të para në Groenlandë si teme qendrore dhe të vështirë negociatore me Danimarken. Kërkimin për një transferim të mirëfilltë të të drejtave të lëndëve të para të nëntokës se Groenlandes nga shteti danez për interesin e banorve groenlandës është argumentuar me forcë të konsiderueshme të shitësit Groenlandë, por mosperputhja midis paleve ishte shume e madhe dhe nuk u pranua asnje kompromis, por vetem perdorimin e landeve te para prej shtetit danez.
Grenlanda ka të drejta themelore të burimeve natyrore si prone e Grenlandës qe është". Prandaj, ajo është themeluar nga statuti se "studimi paraprak per eksplorimin dhe shfrytëzimin" e jo burimeve të jetesës zhvillohet sipas marrëveshjes midis qeverisë daneze dhe qeveris se Faroisht. Dispozitë nuk vendos pyetjen se kush ka të drejtë materialet e papërpunuara, por vetëm i cili mund të tjetërsojë prej tyre.

Në mënyrë që të sigurohet barazi politike mes Groenlandës dhe Danimarkës në fushën e minierave është themeluar bashkë-fuqitë vendimarrese nga te dy palet. Kështu që nuk mund të merren vendime të mëdha në këtë fushë, pa ndonjë marrëveshje midis qeverisë daneze dhe qeveris se Feronve. Në praktikë kjo është arritur nga të dyja palët mund të vendosë veton, nëse është lëshuar një licencë për eksplorim ose shfrytëzim. Për këtë qëllim, themeluar Këshilli i Përbashkët të Burimeve Minerale në Grenlandë me nje perfaqsues një danez dhe nje prej forumit politik te Groenlandes ku çështjet kyçe në lidhje. Zona e minierave janë diskutuar. Punë e Përbashkët të Këshillit është të monitorojë zhvillimet levizjen e mallrave dhe të bëjë rekomandime qeverisë daneze dhe Qeverisë Fereonve në lidhje me lëshimin e lejeve në fushën e minierave.

Menaxhimi i aktiviteteve minerare në Groenlandë, që nga 1 Korrik 199 asht ndjeke dinamike e veprimtarsie nga BMP në Godthab / Nuuk, e cila është sekretariati i Këshillit të Përbashkët, në bashkëpunim të ngushtë me të veçantë Danimarka dhe Groenlandë Geological Survey (GEUS), DEA dhe danez Mjedisit Research Institute (Neri).

GJEOGRAFIA E GROENLANDES

Groenlanda ka një bregdet prej 44.087 kilometra katrorë dhe shtrihet prej 59 ° 46' gjerësi jugore te Kepi Lamtumires në 83 ° 40 'gjerësi veriore të ishulli Kaffeklubben. Ishulli është 2.650 kilometra e gjatë dhe përafërsisht 1000 km e gjerë dhe ndodhet 710 km nga Poli i Veriut.

Vetëm ne 410.449 km ², qe perbahet nga 19% e sipërfaqes së ishullit me 2.166.086 km ² është pa akull sepse copat e akullit mbulon gjithçka përveç një rrypi të ngushtë . Pika më e lartë ishullit është 3.693 metra mal Gunnbjean(Mali i Ariut te forte).

Deri në 3.000 m te mesatares te 1500 m shtyn të lartë akull akull tepërt është si malet me bore të mëdha dhe të vogla në det.

Vendi kufizohet në jug nga Oqeani Atlantik, në perëndim prej Ngushticës Davi dhe prej Gjirit Baffin, në veriperëndim prej Smith Sund dhe Ngushtices se Nares; në veri prej Detit Linkoln dhe Detit Uandel , qe jane te dy pjesë e Oqeanit Arktik.
Ne drejtim te lindjes kufizohet prej Detit Groenlandë dhe Ngushtices Danimarka, nga ku prej aty ndodhet vetëm 240 km larg Islandës.

Maja jugore E Groenlandes, ku ndodhet Kepi Lamtumirë ne Nunap Isua, është në të njëjtin nivel lartsie me Stokholmin dhe Oslon. Prej majes se veriut të Groenlandës, qe ndodhet Kepi Morris Jesup, është aty 740 km deri në Polin e Veriut.

Groenlanda esht vendi me verior i globit.

Mbrapsht në krye  Mesazh [Faqja 1 e 1]

Drejtat e ktij Forumit:
Ju nuk mund ti përgjigjeni temave të këtij forumi

 
  •  

Free forum | ©phpBB | Forum mbështetës | Report an abuse | Latest discussions